Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir
Histrionik Kişilik Bozukluğu (HKB), bireyin sürekli olarak ilgi odağı olma ihtiyacı duyduğu, abartılı duygular sergilediği ve dramatik, baştan çıkarıcı davranışlarla dikkat çekmeye çalıştığı bir kişilik bozukluğudur. Bu bozukluk, Amerikan Psikiyatri Birliği'nin DSM-5 tanı kriterlerinde B Kümesi Kişilik Bozuklukları (dramatic, emotional, or erratic) içinde sınıflandırılır.
Belirtileri Nelerdir?
Histrionik kişilik bozukluğuna sahip bireylerde aşağıdaki belirtiler yaygın olarak görülür:
- Sürekli ilgi odağı olma ihtiyacı
- Başkalarını etkilemek için fiziksel görünümünü kullanma eğilimi
- Abartılı duygular ve dramatik davranışlar
- Kolay etkilenebilirlik, başkalarının söylediklerine göre tutum değiştirme
- Yüzeysel ve hızla değişen duygular
- İlişkilerde derinlik eksikliği
- Tanımadığı kişilere karşı bile uygunsuz derecede yakınlık kurma çabası
- Onaylanmaya aşırı ihtiyaç duyma
Bu bireyler genellikle başkalarının ilgisini çekmek için olayları büyütür, ağlama krizlerine girebilir ya da öfke patlamaları yaşayabilir. Görünümleri ve konuşma şekilleri abartılı, baştan çıkarıcı ve teatral olabilir.
Nedenleri Nelerdir?
Histrionik kişilik bozukluğunun kesin nedenleri bilinmemekle birlikte, biyolojik, genetik ve çevresel etkenlerin bir kombinasyonu olduğu düşünülmektedir. Çocuklukta yaşanan bazı durumlar risk faktörü olabilir:
- Ailede ilgi görmek için dramatik davranışların ödüllendirilmesi
- Tutarsız ebeveyn tutumları
- Aşırı koruyucu ya da ihmalkâr ebeveynlik
- Travmatik çocukluk deneyimleri
Kimlerde Görülür?
Histrionik kişilik bozukluğu genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde kendini göstermeye başlar. Kadınlarda erkeklere göre daha sık teşhis edilir, ancak bu farkın sosyal rollerden ya da teşhis yanlılıklarından kaynaklanabileceği düşünülmektedir.
Tanı Nasıl Konur?
Tanı, bir psikiyatrist ya da klinik psikolog tarafından kapsamlı bir psikoeğitimsel değerlendirme ile konur. DSM-5 kriterlerine göre, bireyin işlevselliğini bozan belirtilerin genel yaşam biçimi haline gelmiş olması gerekir. Tanı koymak için sadece geçici davranışlar yeterli değildir.
Tedavisi Nasıldır?
Histrionik kişilik bozukluğu olan bireyler genellikle terapiye zor ikna olurlar, çünkü kendi davranışlarını sorun olarak görmeyebilirler. Ancak şu yöntemler etkili olabilir:
Psikoterapi (Bilişsel Davranışçı Terapi – BDT)
Düşünce kalıplarını tanımak, duygularla baş etmek ve sosyal ilişkileri yeniden yapılandırmak açısından en etkili yöntemlerden biridir.
Destekleyici Terapi
Duygusal boşlukları anlamak ve güvenli bir bağ kurmak için önemlidir.
İlaç Tedavisi
Altta yatan depresyon veya anksiyete varsa antidepresanlar ya da anksiyolitikler verilebilir. Ancak ilaç tedavisi tek başına yeterli değildir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu ile Yaşamak
Bu bozukluğa sahip bireylerin sosyal ilişkileri genellikle sorunludur. Kısa süreli, yüzeysel ilişkiler kurma eğiliminde olabilirler. Eleştiriye karşı aşırı hassasiyetleri nedeniyle çevreleriyle çatışma yaşayabilirler. Duygusal istikrarları zayıf olduğu için zaman zaman yalnızlık, hayal kırıklığı ve boşluk hissiyle mücadele ederler.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Histrionik kişilik bozukluğu iyileşir mi?
Tam anlamıyla "iyileşme" yerine, semptomların yönetilebilir hale gelmesi hedeflenir. Psikoterapi ile birey daha sağlıklı başa çıkma yolları öğrenebilir.
Bu bozukluğu olan birine nasıl yaklaşmalıyım?
Empati kurmak, sınır koymak ve onunla sağlıklı iletişim yolları geliştirmek önemlidir. Duygularını küçümsemek yerine anlamaya çalışmak gerekir.
Histrionik bozukluk narsisizmle aynı şey midir?
Hayır. İki bozukluk bazı yönlerden benzer görünse de, histrionik bireyler ilgi arayışı ve onaylanma ihtiyacıyla motive olurken, narsistik bireyler üstünlük kurma ve beğenilme arzusu taşır.
Bu kişilik bozukluğu kalıtsal mı?
Genetik yatkınlık etkili olabilir, ancak çevresel faktörlerle birlikte gelişir. Ailede benzer kişilik örüntüleri görülmesi risk faktörüdür.
Ne zaman profesyonel destek alınmalı?
İlişkilerde sürekli sorunlar yaşanıyorsa, duygularla baş etmek zorlaşıyorsa veya kişi çevresinden sık sık "abartılı" ya da "dramatik" olduğu yönünde geri bildirimler alıyorsa, bir uzmana başvurmak faydalı olacaktır.
